Đề bài: Phân tích bài thơ “Chiều tối” của Hồ Chí Minh
Bài giảng: Chiều – Cô Thúy Nhàn (GV )
Chủ tịch Hồ Chí Minh là một nhà cách mạng, một chiến sĩ quốc tế luôn mang trong mình tình yêu quê hương đất nước và khát vọng giải phóng dân tộc. Cả cuộc đời Bác Hồ cống hiến cho sự nghiệp cách mạng, không chỉ vậy Bác còn là nhà văn hóa lớn có nhiều cống hiến trên lĩnh vực văn học. Cảm hứng thơ đến lúc nào không hay với người chiến sĩ cộng sản, dù bị giam cầm, tù đày nhưng không thể cầm tù tâm hồn. Bài thơ “Bữa cơm chiều” là tác phẩm được sáng tác khi Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam vô cớ, nhưng vẫn thể hiện tình yêu thiên nhiên, con người và một tinh thần lạc quan, tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước. Hồ Chí Minh.
Tháng 8 năm 1942, Bác sang Trung Quốc tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế, sau nửa tháng đi bộ đến Tô Vinh, tỉnh Quảng Tây, bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam mười ba tháng, nhiều tháng tù treo. Khi ấy, Bác Hồ đã sáng tác tập thơ “Nhật ký trong tù” bằng chữ Hán với số lượng 134 bài thơ. Trong đó bài thơ “Chiều” là bài số 31 khi ông bị chuyển từ nhà lao Tĩnh Tây về nhà lao Thiên Bảo năm 1942. Trong khoảnh khắc hoàng hôn mênh mông với tâm hồn nhà thơ, đã thôi thúc người tù. Sáng tác thơ gửi gắm tâm trạng, tình cảm của mình. Nổi lên trong bài thơ là hình ảnh thiên nhiên và con người lao động nơi đất khách quê người.
“Bữa tối” được viết bằng chữ Hán theo thể thơ bảy chữ của Đường luật. Hai câu thơ đầu Bác tả cảnh thiên nhiên núi rừng với hai hình ảnh tiêu biểu là cánh chim mỏi và đám mây cô đơn:
“Nữ hoàng của các loài chim trong rừng, giàu có đầy đủ”
Bạn đang tự mãn trên bầu trời.”
Cá mòi vào rừng tìm chỗ ngủ/Mây trôi nhẹ giữa không trung)
Với thiên hướng đánh dấu điểm mắt, ước lệ tượng trưng cổ điển của Thi ca phương Đông Bác khắc họa hình ảnh đàn chim mỏi cánh bay đi tìm chỗ ngủ. Đó là chi tiết gợi không gian bao la, gợi thời gian khi chiều đã về. Trong thơ ca ta không ít lần bắt gặp hình ảnh cánh chim ấy, đó là “Truyện Kiều” của Nguyễn Du có viết: “Chim sà về rừng” hay của bà Huyện Thanh Quan: “Gió thổi cánh chim bay đi.” Thì trong “Tràng Giang” của Huy Cận là hình ảnh “Con chim tung cánh nhỏ, bóng chiều xa”. Từ “Quyên” trong câu thơ mang ý nghĩa mỏi chỉ trạng thái tồn tại của con người, là định nghĩa cho danh từ “chim”, dùng để miêu tả hình ảnh cánh chim. Cánh chim ở đây không chỉ được Bác quan sát trong chuyển động mà còn được cảm nhận từ bên trong “Con chim mỏi”. Nhà thơ đã dùng sự hữu hạn của cánh chim để nói lên sự vô tận của bầu trời. Trên bầu trời rộng lớn ấy chỉ có những chú chim nhỏ bay mỏi đôi cánh. Bác dùng bút pháp tả cảnh ngụ ngôn, tả hoạt động của thiên nhiên để gợi thân phận và tâm trạng của Bác. Ở đây có cả tương phản và tương đồng. Ngược lại nếu con chim lạc đàn, bay mỏi sau một ngày kiếm ăn vất vả mà vẫn tự do vào rừng tìm chỗ ngủ trong khi nhà thơ còn bị giam cầm, giam cầm. Tâm trạng giống nhau giữa người tù và tiếng chim chiều. Phải chăng sau một ngày dài bôn ba, cổ và mắt cá chân của Bác vướng xiềng xích nên Người đã mỏi, nên nhìn những cánh chim bay Bác mới cảm nhận được điều đó và Bác cũng muốn được nghỉ ngơi sau một thời gian dài bị giam cầm. ngày lê bước “Ngày năm mươi ba cây số/ Áo mưa nón rách cả giày”. Cội nguồn của sự hài hòa ấy chính là tình yêu thương vô bờ bến của Bác đối với sự sống vạn vật.
Không những thế, ông còn quan sát hình ảnh những đám mây lững lờ trôi trên nền trời bao la gợi sự cô đơn. Đây cũng là một chất liệu rất quen thuộc trong thơ cổ. Thôi Hiệu từng viết: “Bạch Vân Thiên bất khả du”. Tuy nhiên, mây trong thơ Bác không gợi sự vĩnh cửu mà mang tâm trạng lẻ loi, cô đơn của người khách tự hỏi tương lai sẽ đi về đâu mà bản dịch chưa thực sự chuyển tải được hết ý nghĩa của từ “cô”. “. Chỉ với vài nét đặc trưng, điểm xuyết thêm cái hồn của thiên nhiên để vẽ nên bức tranh chiều hiu hiu, tĩnh mịch. Chim và mây đã xuất hiện trong thơ Lí Bạch: “Chúng bay cao bay xa/ Cô đơn lẻ loi”. nét cổ điển mà Hồ Chí Minh kế thừa tinh hoa văn hóa nhân loại thể hiện khát vọng được tự do, được nghỉ ngơi như cánh chim, như mây trên trời.
Ở hai câu thơ đầu chỉ tả cảnh thiên nhiên, nhưng ẩn sau lớp chữ ấy là tư thế và tâm hồn của thi nhân. Ta không thấy chân dung của người tù khốn khổ mà chỉ thấy phong thái ung dung, tao nhã của nhà thơ, tuy chân bị xiềng xích mỗi bước đi, cảnh chiều bao la choáng ngợp nhưng hồn Bác vẫn hướng về Người. tự nhiên, gần gũi đến từng chi tiết chuyển động của cảnh vật. Nếu không phải là người yêu thiên nhiên tha thiết, không phải là người có nghị lực phi thường, kiên cường vượt qua hoàn cảnh thì làm sao có tự do tinh thần? Nhà tù, xiềng xích có thể giam cầm thể xác Bác, nhưng không thể trói buộc tâm hồn nhà thơ.
Trên cái nền của thiên nhiên, hình ảnh con người bỗng hiện lên trong thơ Bác. Con người ở đây là một thiếu nữ lao động giữa bạt ngàn núi rừng như một điểm sáng làm cho bức tranh cuộc sống thêm sinh động tươi vui:
“Trong làng thiếu nữ bị ma bao phủ
Bao gồm nhẫn quỷ, hoa hồng trung thành”
(Cô gái xóm núi xay ngô trong bóng tối/ Xay cả hòn than đã hồng)
Hình ảnh con người và cuộc sống được hiện lên qua hai câu thơ. Con gái ở đây là con gái (con gái) dưới tuổi con gái chứ không phải như nhiều phân tích khác là con gái. Hình ảnh cô bé xay ngô trong bóng tối là sự đối đáp với con chim lẻ loi, lẻ loi phía trên, đối diện với chiếc cối xay. Ngòi bút của Bác hướng tới sự vận động của con người. Đây là một nét mới, hiện đại trong thơ Hồ Chí Minh. Thiếu nữ miền sơn cước giữa núi rừng bao la không những không hòa tan với thiên nhiên mà nổi bật rực rỡ trong không gian ấy. Khác với những cách phân tích khác, tôi nhận thấy qua cấu trúc liên hoàn của các từ “ma bao bao” ở câu trên và “dạ bao ma” ở câu dưới cho thấy con người nơi đây đang phải lao động cần cù, vất vả. dai dẳng, dai dẳng, kéo dài suốt đêm. Trong sự vận động của thời gian, trong nguyên bản không thấy nhắc đến chữ “tối”, nhưng với bản dịch thơ, dịch giả đã thêm vào làm mất đi cái hay của ý thơ, làm câu thơ mất đi vẻ đẹp trong ngôn ngữ. bên ngoài không cần nói đến nhưng vẫn có vẻ là một màn đêm đen kịt. Trong câu thơ “Bảo Mã Hoàn Lộ Đồ Hồng” theo tôi là sự tiếp nối của công việc, kết thúc một công việc và mở ra một công việc mới, nhà thơ đã dùng hình ảnh bếp lửa hồng để nói về sự may mắn. chuyển động của thời gian. Từ xưa, phần lớn người ta đều hiểu theo nghĩa “hồng” là tính từ, làm bừng sáng hình ảnh con người trong đêm, nhưng theo nguyên văn chữ Hán, hồng của động từ có nghĩa là hành động đốt cháy cho bằng được. từ. “ma” (xay). Đây là hiện tượng đồng âm trong tiếng Hán, nếu không nghiên cứu kỹ người ta sẽ nhầm lẫn với nghĩa khác. Qua hình ảnh con người trong đêm cho thấy cuộc sống nơi đây vất vả, khó khăn khiến tác giả đồng cảm, đồng cảm. Bác dùng hình ảnh chiếc cối xay quay để diễn tả tâm trạng trĩu nặng, dùng hình ảnh cô bé để nói lên cảm nghĩ về cuộc đời. Nam Cao đã từng viết: “Chân mình đau thì còn tâm trí nào mà nghĩ đến người khác” nhưng với Hồ Chí Minh thì ngược lại. Bác Hồ là người có tấm lòng yêu thương bao la đối với đồng loại, không chỉ với nhân dân Việt Nam mà còn với bao người cơ cực trên hành tinh này. Đúng như Tố Hữu đã từng viết: “Bác ơi, lòng Bác bao la quá/ Ôm trọn non sông mỗi kiếp người”.
Bài thơ là một thành công về nghệ thuật kết hợp hài hòa giữa phong cách cổ điển và cách tân hiện đại trong ý thơ. Đặc biệt chữ “hồng” ở cuối bài thơ được coi là chữ nhãn, là nhãn thần của tác phẩm với ý nghĩa sâu sắc, Hoàng Trung Thông nhận xét: “Với chữ hồng, Bác Hồ đã sáng lên. ánh sáng.trên toàn bài thơ đã xóa bỏ đi sự mệt mỏi, uể oải, vội vàng, nặng nề diễn ra ở ba dòng đầu, làm bừng sáng lên khuôn mặt người chị sau khi xay xong bắp ngô tối. chữ “hồng” còn thể hiện niềm tin, hy vọng của Bác vào một tương lai tươi sáng, đó là điều đáng quý, đáng trân trọng. Dù ở trong hoàn cảnh tù đày nhưng con người ấy không bao giờ khuất phục trước hoàn cảnh, số phận. luôn là sự vận động từ bóng tối ra ánh sáng, chữ hồng xuất hiện nhiều lần như trong bài “Tảo thị” hiện lên: “Đông trắng chuyển sang hồng/ Bóng đêm mờ sương sớm. không” hay có câu Bác viết: “Trong tù còn tối/ Đèn hồng trước mặt đã chiếu” đó là sự lạc quan, tin tưởng của Bác vào con đường cách mạng của đất nước, vào cuộc sống tốt đẹp hơn trong tương lai.
Như vậy, chỉ với thể thơ tuyệt vời, là sự kết hợp hài hòa giữa cổ điển và hiện đại, giữa tâm hồn nhà thơ và trái tim thép của người lính, bài thơ đã lay động người đọc với tinh thần lạc quan. lòng yêu đời, yêu cuộc sống tha thiết và sự đồng cảm, yêu người của vị cha già dân tộc. Bác Hồ là tấm gương sáng cho biết bao thế hệ đồng bào Việt Nam học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Xem thêm các bài văn mẫu về phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 11:
chieu-toi.jsp
Các bộ đề lớp 11 khác