Soạn bài đấu tranh cho một thế giới hòa bình
Soạn bài đấu tranh cho một thế giới hòa bình
(G. Mác-két trong Làm văn 10 Ban khoa học xã hội,
NXB Giáo dục, Hà Nội, 1996)
I. Đôi nét về tác giả, tác phẩm
1. Tác giả
Gabriel Garcia Marquez là nhà văn Cô-lôm-bi-a, sinh năm 1982, là tác giả của nhiều tiểu thuyết và tập truyện ngắn theo khuynh hướng hiện thực huyền ảo, nổi tiếng hơn cả là tiểu thuyết Trăm năm cô đơn (1967). Ông được nhận giải thưởng Nô-ben về văn học năm 1982.
2. Tác phẩm
Bài viết với chứng cứ cụ thể xác thực, so sánh rõ ràng đầy thuyết phục, lập luận chặt chẽ, đặt ra vấn đề nguy cơ chiến tranh hạt nhân đe dọa toàn bộ sự sống trên trái đất và nhiệm vụ cấp bách của toàn thể nhân loại là ngăn chặn nguy cơ đó, là đấu tranh cho một thế giới hòa bình.
II. Đọc – hiểu văn bản
Câu 1. Luận đề và hệ thống luận điểm của văn bản
– Luận đề: Đấu tranh cho một thế giới hòa bình
– Luận điểm cơ bản: Chiến tranh hạt nhân là một hiểm họa khủng khiếp đang đe dọa toàn thể nhân loại và mọi sự sống trên trái đất, vì vậy, đấu tranh để loại bỏ nguy cơ ấy cho một thế giới hòa bình là nhiệm vụ cấp bách của toàn thể loài người trên thế giới.
– Luận điểm này được triển khai theo một hệ thống khá toàn diện sau:
+ Kho vũ khí hạt nhân đang tàng trữ có khả năng hủy diệt cả trái đất và các hành tinh trong hệ mặt trời.
+ Cuộc chạy đua vũ trang đã làm mất khả năng cải thiện đời sống cho hàng tỉ người. Những ví dụ, so sánh trong các lãnh vực xã hội, y tế, tiếp tế thực phẩm, giáo dục… với những chi phí khổng lồ cho chạy đua vũ trang đã cho thấy tính chất phi lí của việc đó.
+ Chiến tranh hạt nhân không chỉ đi ngược lại lí trí của loài người mà còn ngược lại lí trí của tự nhiên, phản lại sự tiến hóa.
+ Vì vậy, tất cả mọi người chúng ta có nhiệm vụ ngăn chặn lại cuộc chiến tranh hạt nhân, ra sức đấu tranh cho một thế giới hòa bình.
Câu 2. Phân tích luận cứ nguy cơ chiến tranh hạt nhân
Nguy cơ chiến tranh hạt nhân đe dọa loài người và toàn bộ sự sống trên trái đất được tác giả chỉ ra bằng cách vào đề trực tiếp và bằng những chứng cứ rất rõ ràng, mạnh mẽ. Ngay từ đầu, ông đã xác định cụ thể thời gian (hôm nay ngày 8-8-1986) và đưa ra số liệu cụ thể đầu đạn hạt nhân với một phép tính dễ hiểu. “Nói nôm na ra, điều đó có nghĩa là tất cả mỗi người, không từ trẻ con, đang ngồi trên một thùng bốn tấn thuốc nổ: tất cả chỗ đó nổ tung lên sẽ làm biến hết thảy, không phải là một lần mà mười hai lần, mọi dấu vết của sự sống trên trái đất”.
Để mọi người thấy rõ hơn sức tàn phá khủng khiếp của kho cũ khí hạt nhân đang có, tác giả còn tính toán rõ ràng, chắc chắn. “Về lí thuyết có thể tiêu diệt tất cả các hành tinh đang xoay quanh mặt trời, cộng thêm bốn hành tinh nữa, và phá hủy thế thăng bằng của hệ mặt trời”.
Câu 3. Sự tốn kém và tính chất vô lí của cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân
– Cuộc đua vũ trang hạt nhân đã làm mất đi khả năng để con người được sống tốt đẹp hơn.
Để làm sáng tỏ luận cứ này, tác giả nêu ra hàng loạt dẫn chứng với những so sánh đáng tin cậy trong các lĩnh vực xã hội, kinh tế, tiếp tế thực phẩm, giáo dục… những lĩnh vực vô cùng thiết yếu trong cuộc sống con người nhất là đối với các nước nghèo, chưa phát triển.
Nghệ thuật lập luận của tác giả ở đoạn này thật giản dị mà có sức thuyết phục lớn, khó bài bác được. Ông lần lượt nêu ra những ví dụ so sánh trên nhiều lĩnh vực và những sự thật hiển nhiên và phi lí. Ví dụ: “Chỉ hai chiếc tàu ngầm mang vũ khí hạt nhân là đủ tiền xóa nạn mù chữ cho toàn thế giới”.
– Chiến tranh hạt nhân đi ngược lại lí trí của con người, phản lại sự tiến hóa của tự nhiên.
Trong đoạn này tác giả có dùng từ “lí trí của tự nhiên”, ta phải biểu đó là quy luật của tự nhiên, logic tất yếu của tự nhiên.
Chiến tranh hạt nhân tiêu diệt nhân loại, tiêu hủy mọi sự sống trên trái đất. Vì thế nó phản lại sự tiến hóa phản quy luật của tự nhiên.
Để làm sáng tỏ luận cứ này, tác giả đã đưa ra những chứng cứ từ địa chất học, cổ sinh học về nguồn và sự tiến hóa của sự sống trên trái đất. Theo đó, sự sống và con người ngày nay là kết quả của cả một quá trình tiến hóa hết sức lâu dài của tự nhiên, quá trình đó phải được tính bằng hàng triệu năm. “Từ khi mới nhen nhúm sự sống trên trái đất, đã phải trải qua 380 triệu năm com bướm mới bay được, rồi 180 triệu năm nữa bông sen mới nở, chỉ để làm đẹp mà thôi”. Thế mà nếu chiến tranh hạt nhân nổ ra, nó sẽ đẩy lùi sự tiến hóa trở về điểm xuất phát đầu tiên hủy mọi thành quả của quá trình tiến hóa sự sống trong tự nhiên. Đủ thấy là chiến tranh hạt nhân phản tự nhiên, phản tiến hóa. Với luận cứ này, hiểm hỏa của chiến tranh hạt nhân đã được nhận thức sâu sắc hơn.
– Nhiệm vụ đấu tranh ngăn chặn chiến tranh hạt nhân, cho một thế giới hòa bình.
Đây chính là luận cứ khép lại bài viết và cũng là chủ đích của thông điệp mà tác giả muốn gởi đến tất cả mọi người.
Chỉ ra hiểm họa hạt nhân đang đe dọa loài người và sự sống trên trái đất, tác giả nhằm hướng tới một thái độ tích cực là kêu dọi mọi người hãy ra sức đấu tranh ngăn chặn chiến tranh hạt nhân cho một thế giới hòa bình: “Chúng ta đến đây để cố gắng chống lại việc đó, đem lại tiếng nói của chúng ta tham gia vào bản đồng ca của những người đòi hỏi một thế giới không có vũ khí và một cuộc sống hòa bình, công bằng”.
Đến đây chừng như tác giả tính đến những ý nghĩ của một số người bi quan cho rằng liệu những tiếng nói đấu tranh ấy có ngăn chặn được hiểm họa chiến tranh hạt nhân không và nếu nó cứ xảy ra thì sao? Vì thế ông lại tiếp tục khẳng định ý nghĩa của sự vật có mặt trong đội ngũ những người nói lên tiếng nói đấu tranh ngăn chặn chiến tranh hạt nhân.
Cuối cùng, Mác-két đã đưa ra một đề nghị: cần phải lập một nhà băng lưu giữ trí nhớ tồn tại được cả sau khi tai họa hạt nhân để loài người thời đại sau được biết đến cuộc sống của chúng ta từng tồn tại được cả sau tai học. Nêu ra đề nghị này, nhà văn muốn nhấn mạnh: nhân loại rất cần phải lưu giữ kí ức của mình, nhất định lịch sử sẽ lên án những thế lực hiếu chiến đẩy nhân loại vào họa diệt vong.
Câu 4. Cảm nghĩ về bài Đấu tranh cho một thế giới hòa bình
Học sinh tự nêu cảm nghĩ của mình về bài văn trên cơ sở liên hệ với tình hình thời sự chiến tranh, xung đột, cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân trên thế giới hiện nay. Từ đó rút ra cho chính mình những bài học cần thiết và phương hướng hành động tốt.
Câu 5. Vì sao văn bản này lại được đặt là Đấu tranh cho một thế giới hòa bình
Bài văn này đang nói về nhiều nguy cơ chiến tranh hạt nhân đang đe dọa loài người nhưng chủ đích của tác giả không phải là chỉ nhằm nêu ra điều ấy mà chủ yếu nhấn mạnh vào nhiệm vụ đấu tranh để ngăn chặn nguy cơ đó.
Cũng chính vì thế mà nhan đề của bàn văn này đã được đặt là Đấu tranh cho một thế giới hòa bình.