Đề bài: Phân tích hai khổ thơ đầu bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh.
Bài giảng: Buổi sáng và mùa thu – Cô Nguyễn Ngọc Anh (giáo viên )
Có lẽ trong bốn mùa xuân hạ thu đông thì mùa thu luôn là mùa được ưu ái nhất khi bước vào cõi thơ. Xoay quanh chủ đề mùa thu có biết bao bài thơ hay, gửi gắm những tâm tư, tình cảm khác nhau. Trong mạch nguồn văn học chung, Hữu Thỉnh cũng góp một tình cảm, một bức tranh đẹp, bình dị về mùa thu Bắc Bộ với bài thơ Sang thu.
Mùa thu là lúc bắt đầu, như nụ hoa chớm nở, nét mùa thu còn chưa rõ mà mùa hè còn vương vấn. Vì vậy, để cảm nhận được trọn vẹn tín hiệu, vẻ đẹp của mùa thu cần phải có một tâm hồn thật tinh tế và nhạy cảm. Và hồn thơ Hữu Thỉnh là một hồn thơ nhạy cảm như thế.
Mở đầu bài thơ là mùi hương rất quen thuộc – hương ổi:
Chợt nhận ra hương ổi
Ném vào gió
Nếu mùa thu trước được cảm nhận bằng những tín hiệu cổ điển như cúc, phong, ngô đồng thì mùa thu mới hơn có Xuân Diệu với hình ảnh cây liễu: “Cây liễu đứng đưa tang/ Tóc buồn buông ngàn giọt lệ”. Hữu Thỉnh tìm thấy một mùi hương quê rất đỗi bình dị, thân thương, đó là hương ổi. Hương ổi nồng nàn quyện vào gió, lan tỏa khắp không gian. Và tác giả “bỗng nhận ra” – trạng thái bâng khuâng, bất ngờ, sửng sốt. Vì hương thơm ấy, vì mùa thu mà tác giả chờ đợi bấy lâu nay đã đến. Đó là âm thanh rạo rực, rạo rực khi chợt nhận ra khoảnh khắc sang thu. Bằng những cảm nhận rất tinh tế, Hữu Thỉnh đã mang đến cho người đọc một vẻ đẹp rất khác, rất bình dị, mộc mạc của mùa thu xứ Bắc.
Hết ngỡ ngàng khi chợt nhận ra tín hiệu của mùa thu, Hữu Thỉnh lại tiếp tục nhận thấy một tín hiệu khác là những làn sương mỏng nhẹ chầm chậm trôi qua ngõ:
Sương giăng lối ngõ
Làn sương mỏng nhẹ chầm chậm qua ngõ, như cố níu lại, cố cho nhà thơ biết mình cũng là một tín hiệu mỗi khi thu nhận. Hình ảnh sương thu hiện ra khiến không gian cả con hẻm thêm dịu mát, huyền ảo và bình yên. Đồng thời với thủ pháp nhân hóa khiến cho làn sương như có tâm trạng, đó là sự chờ đợi, luyến tiếc một ai đó. Bằng sự nhạy cảm của giác quan và sự tinh tế của tâm hồn, Hữu Thỉnh đã cảm nhận được trọn vẹn những tín hiệu thu nhận được. Đây là biểu hiện của lòng yêu đời, yêu cuộc sống một cách tha thiết.
Sau sự ngỡ ngàng, ngỡ ngàng trước khoảnh khắc sang thu, nhà thơ mở rộng mọi giác quan để nhìn sự đổi thay của mỗi sự vật, hiện tượng mỗi khi trở về:
Dòng sông thật thoải mái
Đàn chim bắt đầu vội vã
Có những đám mây mùa hè
Bóp một nửa của bạn để rơi
Tầm nhìn đã được mở ra với không gian thoáng đãng và rộng rãi hơn. Và trong không gian ấy, ông nhận ra biết bao sự đổi thay của sự vật, hiện tượng. Khi mùa thu đến, dòng sông không còn ồn ào, chảy xiết mà thay vào đó là sự chậm rãi, uể oải, khoan thai. Khi mùa thu đến, tiết trời bắt đầu se lạnh, các loài chim cũng bắt đầu ùa về phương nam tránh rét. Hai câu thơ với hai sự vật với động vật đối lập: sông nước chảy, chim vội vã. Đó là khoảnh khắc khác biệt của vạn vật, trong một thời khắc giao khác giữa hai mùa.
Nhưng đặc sắc nhất trong khổ thơ này là hình ảnh đám mây. Trong thơ ca Việt Nam nói về mây thì nhiều lắm, mây xanh trong thơ Nguyễn Khuyến: Mây bồng bềnh trời xanh; là lớp mây đùn núi bạc trong thơ Huy Cận: “Mây cao đùn núi bạc”. Còn đám mây của Hữu Thỉnh có sự hồn nhiên và tinh nghịch, khi một nửa còn là mùa hè, một nửa đã bước sang thu. Tác giả đã rất tinh tế khi dùng từ “vắt” để chỉ thời điểm chuyển mùa, mây vắt qua ranh giới mong manh giữa hai mùa, để rồi cuối cùng chỉ còn lại một màu thu đậm đà. Câu thơ thể hiện sự tìm tòi, khám phá và liên tưởng thú vị của Hữu Thỉnh khi tiết trời chuyển mùa.
Với thể thơ năm chữ nhịp nhàng kết hợp với những hình ảnh nhân hóa độc đáo, Hữu Thỉnh đã mang đến cho thơ ca một mùa thu đẹp mộc mạc, giản dị. Mùa thu ấy là những rung cảm tinh tế và tài hoa, được cảm nhận qua lăng kính của một người nghệ sĩ yêu đời, yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống.
Xem thêm các bài văn mẫu phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 9:
Mục Lục Văn Mẫu | Văn học hay 9 theo từng phần:
sang-thu.jsp
Các bộ đề lớp 9 khác